فعالیت زنبور عسل برای جمع‌آوری گرده و نوش
وقتی که زنبور کارگر به سن ۲۱ روزگی رسید. بسته به شرایط آب و هوایی و احتیاجات کلنی، می‌تواند به جمع‌آوری گرده، نوش یا آب بپردازد.
اگر یک زنبور کارگر شروع به جمع‌آوری گرده کند، احتمال زیادی وجود دارد که ۳تا ۴ روز پشت سرهم به این عمل ادامه دهد و ممک است حتی تا ۲۰ روز روی همان گیاه به جمع‌آوری بپردازد. اگر گیاهی در موقع خاصی از روز گرده تولید کند یا نوش ترشح نماید، زنبورعسل می‌تواند فعالیت‌های خود را بر همین اساس برنامه‌ریزی کند. در حالی که عادت بر این است که زنبورعسل در زمان‌های خاص روی گیاه خاصی فعالیت کند ولی استثناءهایی وجود دارد.
بین ۳ تا۱۰ روز زنبوران کارگر هنگام بازگشت مخلوطی از گرده گیاهان مختلف را به همراه دارند.
به نظر می‌رسد که بیشتر زنبوران کارگر فعالیت‌های خود را به محدوده ی جغرافیایی خاصی اختصاص می‌دهند. اگرچه مشکل است که اعداد و ارقام دقیقی برای اثبات این نظر ارائه نمود. ولی بدون شک این وابستگی جغرافیایی با در دسترس بودن گیاهان، جریان باد و موانعی مانند وجود درختان جنگلی تغییر می‌کند. زنبورهای جمع‌آوری کننده نوش و گرده، به ندرت در حرارت کمتر از ۸ درجه سانتیگراد از کندو خارج می‌شوند.
سرعت پرواز آنها در بازگشت بطور متوسط ۲۴ کیلومتر در ساعت است ولی در موقع خروج از کندو سرعت پرواز آنها بیشتر متغییر است و بین ۲۹-۱۰ کیلومتر متفاوت است. گرچه بیشتر زنبوران کارگر در محدوده یک تا سه کیلومتری از کندو به جمع‌آوری نوش و گرده می‌پردازند، ولی در صورت لزوم تا فاصله ۱۲ کیلومتری نیز پرواز می‌کنند. سطح مورد بهره‌برداری زنبوران یک دایره کامل در اطراف کندو نیست.بلکه بسته به دسترس بودن گیاهان مورد استفاده تغییر می‌کند.
یک سفر رفت و برگشت به منظور جمع آوری نوش یا گرده بین ۶ دقیقه تا ۳ ساعت تغییر می‌کند. هر کارگر بین ۸تا ۱۰۰گل راملاقات می کند و بین ۱۲ تا ۲۹ میلی‌گرم گرده به همراه می‌آورد. هر زنبور عسل در روز بین ۶ تا ۴۷ بار ،برای جمع آوری به خارج از کندو پرواز می‌کنند.
بدیهی است بین افراد مختلف در موارد فوق بسته به شرایط پوشش گیاهی و فاصله آن نسبت به کندو تفاوتهای قابل توجهی مشاهده می‌شود. در میان زنبوران کارگری که از صحرا برمی گردند، ۲۵ درصد آنها گرده و ۵۶ تا ۶۰ درصد نوش و بقیه ترکیب از هر دو ماده بهمراه می‌آورند. در هنگام بازگشت به کندو زنبور کارگر ابتدا چند رقص می‌کند، بعد سلول بخصوصی را مشخص می‌نماید، یا سر و شاخک خود آن را بازرسی می‌کند،سپس بر می‌گردد، انتهای بدن خود را داخل سلول کرده و توده‌های گرده از سبد گرده در پای خود به داخل سلول می‌ریزد.
این رفتار غریزیست ،زیرا اگر توده گرده در جلو سوراخ ورودی کندو از پایش جدا شود، زنبور کارگر در داخل کندو رقص خود را انجام می‌دهد، یک سلول را انتخاب و بازرسی می‌کند انتهای شکم را در آن قرار داده و برای رها کردن توده گرده تلاش می کند،اگرچه توده گرده در پای خود نداشته باشد .زنبوران خانه دار با سر خود توده گرده را به کف سلول می‌فشارند. بعد به کمک آرواره‌های خود سطح آن را صاف می‌کنند. اگر دانه های گرده خشک باشند، آنها را با نوش گل، مرطوب می‌کنند گرده ذخیره شده در داخل سلول مراحلی از تخمیر را مشابه آنچه در سیلوی ذرت دامی خرد شده صورت می‌گیرد طی می‌کند.جمع آوری نوش تفاوت چندانی با جمع‌آوری گرده ندارد. در بعضی موارد، زنبور کارگر ناگزیر است که خرطوم خود را به داخل گل فرو برد، تا معلوم شود در آن نوش وجود دارد یا مه.
در موارد دیگر برای مشخص کردن محل نوش از حس دیدن استفاده می‌کند. بخوبی ثابت شده است که زنبور عسل سه رنگ اولیه، زرد، آبی و ماوراء بنفش را تشخیص می‌دهد. ولی رنگ قرمز را نمی‌بیند. عکس‌های گرفته شده با دوربین‌های مجهز به عدسی کوارتز و فیلتر قرمز، نشان می‌دهد که قطرات نوش در روی بعضی از گیاهان بخوبی قابل رویت است. لذا پیدا کردن نوش روی گلهای قرمز به آن اندازه که زمانی تصور می‌رفت برای کارگران مشکل نیست.
زنبورهای جمع‌آوری کننده نوش و گرده گل، ظاهرا در هنگام ملاقات گلها، بویی از خود به جا می‌گذارند. زیرا زنبوران به سمت گلهایی که تازگی مورد ملاقات کارگران قرار نگرفته است نمی‌روند. همانند موارد جمع‌آوری گرده، در این باره نیز اعدا و ارقام دقیق مشکل بدست می‌آید، بدلیل شرایط محیطی در رفتار کارگران تفاوتهای قابل توجهی مشاهده می‌شود.
یک زنبور کارگر در هر سفر بین یک تا ۱۴۰۰گل را ملاقات می‌کند. در صورتی که یک کارگر بتواند از کمتر از ۱۰۰ گل توشه کاملی از هر سفربرداشت کند، در نتیجه معلوم می‌شود که ترشح نوش خوبست.
یک سفر تهیه غذا (نوش) ممکن است ۲۵ دقیفه تا ۵/۲ ساعت طول بکشد. بعضی از زنبورها تا ۲۴ بار در روز به خارج از کندو سفر می‌کنند، بعضی دیگر در حدود ۷بار. یک محموله نوش بین ۷۰-۲۵ میلی‌گرم و بطور متوسط ۴۰ میلی‌گرم وزن دارد. بطور معمول وقتی هوا گرم باشد و نوش غلظت بیشتری داشته باشد، در این صورت وزن یک توده نوش هم زیادتر است.
وقتی زنبور بار آور به کندو باز می‌گردد، محموله نوش را بین ۳تا۴ زنبور خانه دار تقسیم می کند و با شاخک و پاهای جلویی خود با آنها تماس برقرار می‌نماید. این زنبور نوش را بصورت قطره‌ای به قاعده خرطوم بین آرواره های بالا از دهان خود برمیگرداند، زنبورهای خانه دار با خرطوم خود بدون انکه قطره‌ای فرو بیافتد آن را به درون چینه دان خود فرو می‌برند. زنبور بار‌آور سپس با پاها خرطوم خود را تمییز می‌کند، شاخک‌ها را برای تمیز کردن از فرو رفتگی ساق‌های جلویی عبور می‌دهد و برای آوردن محموله دیگر به خارج پرواز می‌کند.
به محض اینکه زنبور خانه‌دار به اندازه کافی نوش دریافت کرد، به یک محل خلوت‌تر در کندو حرکت می‌کند و در حالی که سر خود را بالا نگه داشته است به کمک خرطوم و آرواره‌های خود یک سری عملیات برای تبخیر نوش و مخلوط کردن آن با دیاستاز ،انورتاز انجام می دهد. انورتاز، ساکاراز را به گلوکز و فروکتوز تجزیه می‌کند.
محتویات چینه دان (عسل دان) به آرامی به دهان برمی‌گردد. زنبور نوش را در این حالت به صورت قطره ای کوچک و پهن، بین آرواره ها ی بالا و قاعده خرطوم نگه می‌دارد و خرطوم را به پایین می‌برد تا قطره در مجاورت هوا قرار گیرد و بدین ترتیب رطوبت نوش را تبخیر می‌کند. زنبور خانه دار این عملیات را ممکن است تا ۲۰ دقیقه ادامه دهد ولی اگر نوش فراوان وارد کندو شود این مدت کوتاهتر است.
وقتی این زنبور خانه دار آماده ریختن نوش به داخل سلول گردید ،در این صورت، در حالی که زیر شکم خود را بالا نگاه می دارد داخل سلول می‌شود و نوش را به داخل آن برمیگرداند. زنبور عسل دراین حالت از خرطوم خود به عنوان قلم مو استفاده می‌کند و نوش گل را به دیواره ی سلول مثل رنگ پخش می کند.این مواد از دیواره سلول سرازیر و در ته سلول جمع می‌شوند. اگر زنبور خانه دار داخل سلولی بشود که قبلا در آن مقداری عسل وجود داشته باشد،در این صورت او خرطوم خود را داخل سلول می‌کند و محموله خود را به آن می‌افزاید، وقتی نوش به کندی به داخل کندو برسد.
در این صورت در تعداد زیادی از سلولها ریخته می‌شود و فقط ۲۵ درصد آنه پر از عسل است. لذا عمل تبخیر با سرعت بیشتری ادامه می یابد.مقدار رطوبت نوش بسیار متغییر است و بین ۲۰ تا ۹۵ درصد در تغییر است برای مدت‌های طولانی تصور می شد که تغلیظ نوش از موقع بازگشت زنبوران بار آور از صحرا به کندو از داخل عسل دانشان شروع می‌شود. بعدها نشان داده شد که چینه دان یا عسلدان زنبور عسل نسبت به آب غیر قابل نفوذ است. بهمین لحاظ نوش گل پس از وارد شدن در آن در مقایسه با موقع برداشت از گل به علت اختلاط با بزاق قدری رقیق تر هم می‌شود،در این صورت تمام تبخیر باید در داخل کندو صورت گیرد.
مقداری از رطوبت نوش در هنگام نقل و انتقال در داخل کندو تبخیر می شود و بقیه در داخل سلول و به وسیله ی جریان هوا بخار می‌شود. هرچه سرعت انتقال نوش به داخل کندو بیشتر باشد به همان نسبت عملیات تبخیر قبل از ذخیره در داخل سلول کمتر می‌شود.
در صورتی که در کندو فضای کافی وجود داشته باشد در این صورت نوش در سلولهای بیشتری که نیمه پر و در بسته نیستند پخش می‌گردد. بمحض اینکه مقدار رطوبت عسل یه کمتر از ۲۰ درصد رسید،کارگران درب آنرا با ورقه ی نازکی از موم می‌پوشانند و آن را از لحاظ وارد شدن هوا غیر قابل نفوذ می‌کنند.
منبع : زنبورعسل و پرورش آن (شهرستانی، نعمت الله)